شرط تغییر عوض قراردادی

با بررسی ‌قرارداد‌های اشخاص به توافقاتی برمی‌خوریم که به‌ موجب آن‌ها، در صورت عمل به تعهد پیش از موعد یا با تأخیر یا عمل به تعهد در شرایط ویژه، عوض قرارداد تغییر خواهد کرد. طرفین توافق می‌کنند چنانچه تعهد به‌ صورت توافق‌شده انجام شود، عوض قراردادی تعیین‌شده افزایش یا کاهش یابد. قانون مدنی ایران در خصوص اعتبار چنین توافقاتی به ‌طور کلی سخن نگفته و صرفاً در برخی موارد، مانند مادة 509، شرط تغییر عوض قراردادی را معتبر دانسته است. دکترین حقوقی هم فقط به بررسی همین موارد توجه کرده است. اما، حقوقدانان در تحلیل همین موارد اندک نیز متفق‌القول نیستند. برخی آن را تعیین عوض به صورت مردد تحلیل کرده‌اند و برخی آن را یک توافق فرعی یا شرط تعیین‌کنندة میزان خسارت دانسته‌اند. ازین‌رو، تحلیل‌های متفاوتی در خصوص ماهیت و اعتبار شروط تغییر عوض قراردادی ارائه داده‌اند. اما به نظر می‌رسد باید با توجه به ارادة مشترک طرفین در خصوص ماهیت این شروط اظهارنظر کرد و به طور کلی دلیلی بر غیرمعتبر بودن آن‌ها در نظام حقوق ایران وجود ندارد.